Archief

In Levenswerk, het videowerk van Margriet Luyten (1952), staan negen beeldend kunstenaars centraal die geboren zijn tussen 1913 en 1929. Toen Luyten drie jaar geleden aan het project begon, behoorden Armando, Loes van der Horst, Ata Kandó, Ger Lataster, Henk Peeters, Roger Raveel, Nono Reinhold, JCJ Vanderheyden en Co Westerik tot de oudste generatie levende kunstenaars. Inmiddels zijn vijf van hen overleden. Eind jaren vijftig en begin jaren zestig braken ze door als schilder, beeldhouwer, fotograaf, graficus en textielkunstenaar. In de daarop volgende decennia waren zij met hun vernieuwende visie en vaak onconventionele materiaalgebruik medebepalend voor het gezicht van de beeldende kunst in Nederland en België. Hoewel het verleden impliciet alom aanwezig is, stond Luyten met Levenswerk iets anders voor ogen dan een terugblik op die periode. In het negenluik dat zij van deze kunstenaars heeft gemaakt, staat zij juist stil bij hun lange leven als kunstenaar. Dat ligt vervat in het dubbelportret, waarmee ieder deel opent. De zwart-wit foto links dateert uit de beginperiode van hun kunstenaarschap, het rechter portret is van recente datum. De tijd heeft zijn werk gedaan, maar soms treft in het jonge gezicht al een zweem van het levensgevoel dat het oudere heeft getekend, zoals andersom in het doorleefde gelaat iets oplicht van de kunstenaar uit vroeger jaren. Vanuit de stilstaande close-up in zwart-wit krijgen de gefilmde portretten van de oudere kunstenaars steeds meer reliëf door de toevoeging van geluid, kleur en beweging. Een draaiing van het hoofd, het trekken van de mond of het knipperen met de ogen zijn aandachtig en van zeer nabij in beeld gebracht. Bijna terloops spreken zij over de ouderdom of het kunstenaarschap. Het meest veelzeggend zijn echter de momenten van verstilling en intimiteit waarin zij iedere behoefte om de schijn op te houden, achter zich hebben gelaten. Met Levenswerk heeft Margriet Luyten een nieuwe invulling gegeven aan het thema dat haar sinds het fotoproject over de laatste levensfase van haar moeder heeft beziggehouden. In Ella (2002-2005) en in de fotoseries Insomnia (2008-2009) en Stervelingen (2006-2008) paste zij de techniek van de gomdruk en de cyanotypie toe als beeldende metafoor voor de ongrijpbaarheid van leven en dood. In Levenswerk heeft zij voor het eerst bewegend beeld toegepast en ook nu draagt de manier waarop zij het medium gebruikt, sterk bij aan de intensiteit van het werk. De verstilling van de ouderdom krijgt een beeldende vertaling in het ingehouden kleurgebruik, het spaarzame geluid en de trage beeldvoering. De gelaagdheid die in vorige projecten besloten lag in het drukprocedé, krijgt nu vorm in het tijdsverloop. De negen portretten hebben eenzelfde opbouw, waarin geluid, kleur, beweging en ruimte als elkaar opvolgende elementen worden ingezet. Binnen de beperkte tijdspanne van elk zo’n vier minuten krijgen de portretten diepte en nuance. Luyten probeert door te dringen tot de essentie van de laatste levensfase en laat tegelijkertijd zien hoe elk van de kunstenaars, op dat moment nog altijd actief, de ouderdom kleurt: met berusting of ontkenning, enigszins opstandig of juist relativerend, zich verbazend of met een vleugje afstandelijke ironie.  Tegelijkertijd met de tentoonstelling verscheen het boek Levenswerk. website van de kunstenaar